Wstęp
Wydawcy danych bibliograficznych, w tym biblioteki, wydawcy, szkoły wyższe, uczeni i grupy zarządzające odnośnikami, odgrywają ważną rolę w postępie wiedzy ludzkiej. Aby społeczeństwo mogło w pełni korzystać z dorobku bibliograficznego, niezbędne jest otwarte udostępnianie danych bibliograficznych, czyli w sposób pozwalający każdemu je wykorzystywać w dowolnym celu.
Dane bibliograficzne
W celu określenia zakresu zasad, w pierwszej części zostanie objaśnione pojęcie danych bibliograficznych.
Dane podstawowe
Dane bibliograficzne składają się z opisów bibliograficznych. Opis bibliograficzny opisuje źródło bibliograficzne (artykuł, monografię, itd. – wydrukowane lub elektroniczne) w celu:
- identyfikacji tego źródła, czyli wskazania unikalnego źródła spośród zbioru wszystkich źródeł bibliograficznych oraz
- zlokalizowania tego źródła, czyli wskazania jak i gdzie można znaleźć opisane źródło.
Tradycyjnie, jeden opis służył obu celom naraz, przekazując informacje: autorów, redaktorów, tytuł, wydawcę, datę i miejsce publikacji, dzieło nadrzędne (np. czasopismo), informacje o stronach.
W sieci, identyfikacja polega na standardzie Uniform Resource Identifiers (URIs), w postaci identyfikatorów URN, DOI, itd. Lokalizacja jest z kolei możliwa poprzez adresowanie HTTP-URIs, lepiej znane jako Uniform Resource Locators (URL). Wszystkie URI źródeł bibliograficznych zalicza się więc w tym wąskim pojęciu do danych bibliograficznych.
Dane wtórne
Opis bibliograficzny może zawierać jeszcze inne informacje zaliczane do danych bibliograficznych, na przykład: pozasieciowe identyfikatory (ISBN, LCCN, OCLC itd.), oświadczenie praw, dane administracyjne i inne (zobacz listę wtórnych danych bibliograficznych w dodatku); takie dane mogą produkować biblioteki, wydawcy, uczeni, zrzeszenia miłośników książek w sieci, grupy zarządzające odnośnikami.
Pondato, dla potrzeb opisów bibliograficznych biblioteki i powiązane z nimi instytucje wytwarzają słowniki tematyczne, nazwisk, klasyfikacji, itd., które też zalicza się do danych bibliograficznych.
Cztery zasady
Zalecamy przyjęcie następujących zasad i działanie zgodnie z nimi:
- Udostępnionym danym bibliograficznym i ich kolekcjom powinno towarzyszyć klarowne oświadczenie dotyczącym woli i oczekiwań wydawców co do ponownego użycia zarówno pojedynczych opisów bibliograficznych, części, bądź całości kolekcji. Takie oświadczenie powinno być precyzyjne, nieodwołalne i oparte na prawnej formule licencji lub zwolnienia.
Kiedy udostępniasz dane bibliograficzne, formalnie określ zasady ich wykorzystania.
-
Wiele z powszechnie stosowanych licencji nie jest przeznaczona i nie nadaje się do danych bibliograficznych lub ich zbiorów. Licencje stworzone i dostosowane do udostępniania danych są opisane na stronie http://opendefinition.org/licenses/#Data. Licencje Creative Commons (poza CC0), GFDL, GPL, BSD, itd., nie są odpowiednie dla danych i nie zaleca się ich stosowania.
Używaj licencji dostosowanej do udostępniania danych.
-
Używanie licencji, które ograniczają ponowne wykorzystanie danych w celach komercyjnych, lub ograniczają tworzenie prac pochodnych poprzez wykluczenie stosowania do określonych celów przez określone osoby czy organizacje, jest BARDZO niewskazane. Te licencje nie pozwalają na skuteczną integrację danych bibliograficznych i ponowne wykorzystanie zbiorów. Ponadto, uniemożliwiają działalność komercyjną w zakresie ochrony i udostępniania danych bibliograficznych.
Jeśli chcesz, by Twoje dane były użyte możliwie najefektywniej, dostęp do nich powinien być otwarty zgodnie z definicją Open Knowledge/Data Definition (http://opendefinition.org). W szczególności “użycie niekomercyjne” oraz inne klauzule ograniczające nie powinny być stosowane.
-
Ponadto, zaleca się by dane bibliograficzne lub ich kolekcje, zwłaszcza uzyskane przy pomocy środków publicznych, były umieszczone w domenie publicznej poprzez wykorzystanie Public Domain Dedication lub licencji Creative Commons Zero. Jest to zgodne z duchem publicznego finansowania dorobku kulturowego oraz z etosem dzielenia się i ponownego wykorzystania danych.
Gdzie to możliwe, zamieszczaj dane bibliograficzne w domenie publicznej poprzez wykorzystanie licencji Public Domain Dedication lub Creative Commons Zero.
Autorstwo: Karen Coyle, Mark MacGillivray, Peter Murray-Rust, Ben O’Steen, Jim Pitman, Adrian Pohl, Rufus Pollock, William Waites
Dodatek
Niewyczerpująca lista danych bibliograficznych.
Podstawowe dane: nazwiska i identyfikacja autorów i redaktorów, tytuł, dane wydawcy, miejsce i data publikacji, identyfikacja nadrzędnego dzieła (np. czasopismo), strony, identyfikatory URI.
Wtórne dane: format dzieła, identyfikatory pozasieciowe (ISBN, LCCN, OCLC, itd.), wskazanie praw związanych z działem, informacje o finansowaniu, typ nośnika, zakres i rozmiar, dane administracyjne (ostatnia zmiana, itd.), stosowne odnosniki (do wikipedii, google books, amazon, itd.), spis treści, odnośniki do cyfrowych wersji części dzieła (spis treści, rejestry, bibligorafie, itd.), adresy i inne dane kontaktowe autorów, okładka, streszczenie, abstrakt, recenzje, słowa kluczowe, notacja klasyfikacyjna, znaczniki stworzone przez użykowników, informacje o egzemplarzach (liczba sztuk, numer katalogowy), …
Przetłumaczone z angielskiego oryginału przez Karola Langnera, 08.01.2012.
